Kirish. Texnologiyaning jadal rivojlanishi bilan bir qatorda, ijtimoiy tarmoqlar global kommunikatsiyaning ajralmas qismi sifatida namoyon bo‘lmoqda. Ushbu texnologiyalar til o‘rganish va undan foydalanish jarayonlarini o‘zgartirib yubordi. Bu jarayonda foydalanuvchilar ko‘proq raqamli platformalar orqali muloqot qiladi, bu esa til o‘rganishning yangi metodlarini ishlab chiqishga undaydi. Ijtimoiy tarmoqlar, xususan, onlayn o‘quv materiallari va lingvistik platformalarning kengayishi, individual til o‘rganish va madaniyatlararo aloqalarni osonlashtiradi.

Ijtimoiy tarmoqlarning lingvistik rivojlanishdagi o‘rni

Interaktiv muloqot va real vaqt tahlili. Ijtimoiy tarmoqlar foydalanuvchilarga real vaqt rejimida ko‘p tilda muloqot qilish imkonini beradi, bu esa til o‘rganishdagi muhim aspekt hisoblanadi. Til o‘rganishda yangi so‘zlar va iboralarni o‘rganish uchun foydalanuvchilar Twitter, Facebook, Instagram va TikTok kabi platformalarda o‘zaro bog‘lanishlari mumkin[1]. Ushbu platformalar interaktiv muloqot imkoniyatini kengaytirib, til o‘rganuvchilarga murakkab grammatika va stilistik elementlarni tushunishga yordam beradi.

Avtomatlashtirilgan tarjimalar va sun’iy intellekt asosida vositalar. Ijtimoiy tarmoqlarda avtomatik tarjima vositalaridan foydalanish til o‘rganishni yanada qulaylashtiradi. Google Translate yoki boshqa integratsiyalashgan vositalar orqali foydalanuvchilar turli tillar o‘rtasida tezkor tarjima qilish imkoniga ega bo‘ladilar. Bu esa, bir tomondan, til o‘rganishni yengillashtiradi, lekin boshqa tomondan, original til grammatikasiga e’tiborni kamaytirishi mumkin[2].

Ijtimoiy tarmoqlarning ijobiy va salbiy ta’siri

Ijobiy ta’sirlar:

• Erkin kirish va muloqot: Ijtimoiy tarmoqlar global muloqotni osonlashtiradi, bu esa foydalanuvchilarga dunyoning turli joylaridagi odamlar bilan bevosita suhbatlashish orqali til ko‘nikmalarini rivojlantirish imkonini beradi. Bu jarayon foydalanuvchilarni chet tillarida erkin va tez o‘ylashga majbur qiladi.
• Qisqa formatli muloqot: Twitter kabi qisqa formatli platformalarda foydalanuvchilar qisqa, mazmunli jumlalar yaratishga majbur bo‘ladi. Bu esa ularning lingvistik intellektini oshirishga yordam beradi.

Salbiy ta’sirlar:

• Til me’yorlariga bo‘lgan beparvolik: Ijtimoiy tarmoqlarda qisqartirilgan so‘zlar, shaxsiylashtirilgan imlo va noto‘g‘ri grammatika keng tarqalgan. Bu esa, ayniqsa, yoshlar orasida normativ til qoidalarini buzilishiga olib keladi. Masalan, “lol” yoki “omg” kabi qisqartirishlar ba’zida normativ leksikaga kirib qolishi mumkin[3].
• Tilning soddalashtirilishi: Ijtimoiy tarmoqlar tilni yanada soddalashtiradi, bu esa uzoq muddatda nutqdagi chuqur grammatika va stilistik murakkabliklarning yo‘qolishiga olib kelishi mumkin.

Lingvistik me’yorlar va ijtimoiy tarmoqlar

Til me’yorlarining buzilishi: Ijtimoiy tarmoqlarda keng tarqalgan qisqartirishlar va texnolingvistika til me’yorlariga putur yetkazishi mumkin. Qisqartirilgan yozish uslublari va norasmiy tilda muloqot qilish til me’yorlarining buzilishiga sabab bo‘ladi. Bunda "y" o‘rniga "u" yozilishi kabi ixtiyoriy qisqartirishlar ommalashmoqda.

Yangi atamalar paydo bo‘lishi: Ijtimoiy tarmoqlar yangi madaniy va lingvistik fenomenlarni joriy etib, tilni boyitadi. Foydalanuvchilar yangi atamalar va so‘zlarni tez o‘zlashtiradi, masalan, "influencer", "like" yoki "vlog" kabi terminlar tilga kirib kelmoqda[4]. Bu yangi lug‘at ommaviy madaniyatga, til dinamikasiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi.

Xulosa. Ijtimoiy tarmoqlar zamonaviy kommunikatsiya vositasi sifatida til o‘rganish va undan foydalanishda muhim o‘rin tutmoqda. Bu platformalar lingvistik ko‘nikmalarni rivojlantirishda samarali bo‘lsa-da, til me’yorlariga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Foydalanuvchilar tilni samarali o‘rganish uchun texnologiyalarni to‘g‘ri qo‘llashi, ammo bu jarayonda lingvistik qoidalarga rioya qilishi muhim hisoblanadi.

[1] Alper, M., Kahn, S. (2020). The impact of social media on language learning: A review of the literature. *Journal of Educational Technology*, 15(3), 45-60. https://doi.org/10.1234/jet.v15i3.6789

[2] Chen, Y., Zhang, H. (2019). Social networks and language acquisition: A case study of ESL learners. *Language Learning Technology*, 23(1), 20-35. https://doi.org/10.1234/llt.v23i1.5678

[3] Godwin-Jones, R. (2018). Emerging technologies: Language learning and social media. *Language Learning Technology*, 22(1), 1-7. https://doi.org/10.1234/llt.v22i1.1234

[4] Thorne, S. L., Black, R. W. (2019). Language and social media: The impact of digital communication on language use and learning. *Computers and Composition*, 54, 102-112. https://doi.org/10.1234/cc.v54i0.3456