Frazeologiya tilshunoslikning bir bo‘limi bo‘lib, tilning frzeologik birliklari, ya’ni  iboralar,  maqollar,  matallar  va  boshqa  turg‘un  birikmalarni  o‘rganadi. Frazeologiyaning asosiy maqsadlaridan biri nutqda avvaldan tayyor bo‘lgan turg‘un birikmalarni avvaldan tayyor bo‘lmagan so‘z birikmalaridan ajrata bilishdir. Frazeologiya tilshunoslikning mustaqil tarmog‘i sifatida 20-asrning 40-yillarida rus  tilshunosligida  paydo  bo‘lgan  va  keyinchalik  o‘zbek  tilshunosligida  ham rivojlanganO‘zbek  tilshunosligida  frazeologiya  sohasidagi  tadqiqotlar  1950-yillardan boshlangan. Shu kungacha frazeologizmlar turli jihatlardan o‘rganilgan va bir necha lug‘atlar tuzilgan. Sh. Rahmatullayev, B. Yo‘ldoshev, A. Mamatov kabi olimlar bu sohada muhim ishlar olib borganlar. O‘zbek tilidagi frazeologik birliklarning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat (Malinowski, 1923).

Turg‘unlik: Frazeologik birliklar o‘z tarkibini o‘zgartirmaydi va doimiy shaklda qo‘llaniladi. Masalan, “tarvuzi qo‘ltig‘idan tushdi” iborasining o‘zgarmas tarkibga ega bo‘lib,  qaysidir  so‘z  o‘zgartirilsa  iboraning  ma’nosi  ham  o‘zgaradi va  u  turg‘un birikmalik  xususiyatini  yo‘qotadi.  Maqollarda  ham  xuddi  shunday,  o‘zbek maqollarining tarkibidagi so‘zlar asrlar davomida maqollarning turg‘un tarkibi bo‘lib kelgan. Faqatgina, ba’zi maqollardagi so‘zlar sinonim so‘z bilan almashgan variantlari bo‘lishi mumkin (Rahmatullayev, 1978). Masalan, “Bilagi zo‘r birni yiqar, bilimi zo‘r – mingni” maqoli tarkibidagi so‘zlar ham o‘zgarmas tartibga egadir.Ma’nodoshlik: Frazeologizmlar ko‘pincha bir necha so‘zning birikmasidan hosil bo‘lib, yangi, ko‘chma ma’noni ifodalaydi va bir nechta ko‘chma ma’nodagi birliklar bir-biri  bilan  ma’nodoshlik, ya’ni sinonimlik xususiyatiga ega  bo‘lishi  mumkin. Masalan, “butun  tafsiloti  bilan”  ma’nosini  anglatuvchi  “ipidan-ignasigacha” iborasining “qilidan quyrug‘igacha”, “miridan sirigacha” degan sinonimlari mavjud. Sintaktik rolga ega ekanlik: Frazeologik birliklar gap tarkibida turli sintaktik vazifalarni bajarishi mumkin. Frazeologik birikmalar yaxlit holda bitta gap bo‘lagi, ba’zan to‘liq bitta gap vazifasida ham kelishi mumkin. Masalan, Sharifning og‘zi qulog‘igayetganini  ko‘rgan  Habiba  ham xursand  bo‘ldi gapida  “og‘zi qulog‘iga yetganini” iborasi sintaktik vazifasiga ko‘ra to‘ldiruvchi vazifasini bajarmoqda.Ingliz tilidagi frazeologiyaning rivojlanishi asrlar davomida shakllangan va ko‘p hollarda xalq og‘zaki ijodiyoti, adabiyot, va tarix bilan uzviy bog‘liq. Frazeologik birliklar, jumladan idiomalar va maqollar, ingliz tilida juda muhim rol o‘ynaydi. Ularning aksariyati qadimgi ingliz adabiyoti va Bibliyadan olingan.

Shekspir asarlari ham frazeologiyada muhim ahamiyatga ega bo‘lgan manbalardan biridir. Masalan, “break the ice” (suhbatni boshlash) iborasi Shekspirning “The Taming of the Shrew” asaridan kelib chiqgan. Frazeologik  birliklarning  rivojlanishi  davomida  ular  ma ́nolari  o‘zgarib, yangilangan kontekstlarda qo ́llanila boshlagan. Masalan, “kick the bucket” iborasi hozirda o‘limni bildirsa-da, dastlab boshqa ma'no anglatgan bolishi mumkin. Shu tariqa, vaqt o‘tishibilan madaniy va tarixiy tajribalar orqali frazeologiya boyib borgan. Ingliz frazeologiyasining asosiy xususiyatlaridan biri uning majoziy ma'nosidir. Ko‘plab  frazeologik  birliklar  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  tarjima  qilinmasdan,  kengroq kontekstda tushuniladi.  Masalan,  “spill  the  beans”  (sirni oshkor qilish)  iborasi so‘zma-so‘z tarjima qilinsa, uning asl ma'nosi yo‘qoladi. Ushbu majoziy qo‘llanishlar nutqni ifodali va jonli qiladi. Ingliz  frazeologik  birliklarining  keying  asosiy  xususiyati  bu  birliklarning o‘zgarmas tuzilishga ega ekanligidir, ular tarkibiy qismlarga bo‘linmaydi va hech qaysi qismi o‘zgartirilmaydi. Masalan, “cool as a cucumber” (bosiq) iborasi tarkibiy qismlari o‘zgarmaydi.Madaniy va tarixiy jihatlar ham ingliz tili frazeologiyada katta ahamiyatga ega. Ko‘plab  frazeologik  birliklar  ma'lum  madaniy  voqealar  yoki  kundalik  hayotiy tajribalar bilan bog‘langan. Masalan, "the ball is in your court" (navbat sizda) iborasi tennis o‘yinidan kelib chiqqan va hozirda kundalik suhbatlarda keng qo‘llaniladi.

  Umuman  olganda,  o‘zbek  va  ingliz  tillaridagi  frazeologik  birliklar  til  va madaniyatning boyligini aks ettiradi. Ularning o‘xshashliklari va farqlari tilshunoslar va tarjimonlar uchun qiziqarli tadqiqot mavzusi bo‘lib xizmat qiladi.Ushbu maqolada o‘zbek va ingliz tillaridagi frazeologik birliklarning o‘ziga xos xususiyatlari, o‘xshashliklari va farqlari tahlil qilindi. Frazeologiya, ko‘p so‘zli iboralar va barqaror ifodalar tadqiqoti sifatida, til, madaniyat va tafakkurni tushunishdamuhim rol o‘ynaydi. O‘zbek va ingliz tillaridagi frazeologik birliklarni tahlil qilish orqali, biz ularning lingvistik va madaniy asoslarini yoritishga harakat qildik. O‘zbek va ingliz tillaridagi frazeologik birliklar ko‘pincha milliy xarakter va madaniy qadriyatlarni aks ettiradi. Masalan, o‘zbek tilida mehmondo‘stlik, do‘stlik va hurmat kabi qadriyatlar ko‘p frazeologik birliklarda ifodalangan. Ingliz tilida esa, pragmatizm va individualizm kabi qadriyatlar ko‘proq uchraydi. Bu farqlar, har ikki tilning frazeologik birliklarida aks etgan madaniy va ijtimoiy omillarni tushunishga yordam beradi.Shuningdek, o‘zbek va ingliz tillaridagi frazeologik birliklarning grammatik tuzilishi ham farqlidir. Ingliz tilida ko‘pincha old qo‘shimchalar va bog‘lovchilar (Benson, 1997). Ingliz idiomalarini tadqiq etish va ularni xorijiy tillarga tarjima qilishning o‘ziga xos nazariy hamda amaliy jihatlari mavjud bo‘lib, ularning yechimlarini belgilab olmagungacha, idiomalar tarjimasining ko‘pqirrali jaraѐn ekanligini anglab bo‘lmaydi. Bugungi kunda idioma tushunchasi bilan bog‘liq ravishda quyidagi muammolar, ya’ni frazeologizm o‘zi nima, – idioma‖ va ‖idiomatika‖, idiomatiklik spesifikasi, idiomalarning bir so‘zga muqobildorligi, turg‘un so‘z birikmalarining metaforikligi va obrazliligi, semantik motivlashmaganlik va anomaliya, idiomada ma’nolar ko‘chishi yoki semantik yangilanish, ba’zi idiomalarni o‘zga tillarga tarjima qilib bo‘lmaslik ѐki tarjima qilishning juda qiyin kechishi, idiomalardagi ekspressivlik, idiomada so‘zlarning ekvivalentligi kabi masalalar o‘ziga nisbatan tadqiqotchining munosabatini aniqlashtirib olishni taqozo etadi.

Ingliz idiomalarini o‘zbek tiliga o‘girishdagi muhim masalalardan biri bu – idiomaning o‘zi nima mazmunga egaligini anglab olishdir. Idiomalar tilning leksik-semantik boyligi bo‘lib, til serjiloligi, uning serma’noligini ta’minlaydi1. Idioma o‘z tuzilishi, semantik qurilishi, tildagi vazifalari nuqtai nazaridan tilshunoslar uchun har doim katta qiziqish uyg‘otib kelgan.

Shuningdek, o‘zbek va ingliz tillaridagi frazeologik birliklarning grammatik tuzilishi ham farqlidir. Ingliz tilida ko‘pincha old qo‘shimchalar va bog‘lovchilar

ishlatiladi, o‘zbek tilida esa bu kabi birliklar kamroq uchraydi. Bu farqlar, har ikki tilning frazeologik birliklarini tarjima qilishda qiyinchiliklar tug‘dirishi mumkin. Xulosa qilib aytganda, o‘zbek va ingliz tillaridagi frazeologik birliklar, ularning lingvistik va madaniy xususiyatlarini yoritishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu tadqiqot, til o‘rganish va madaniyatlararo muloqotda yangi imkoniyatlar ochib beradi va kelajakda yanada chuqurroq tadqiqotlar uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.

Frazeologiya – bu tilning muhim bo‘limlaridan biri bo‘lib, so‘z birikmalarining, iboralarning va turli ifodali tuzilmalarining tizimini o‘rganadi. Har bir tilning frazeologiyasi o‘ziga xos bo‘lib, uning madaniyati, dunyoqarashi va xalqning tarixi haqida ma’lumot beradi. Ingliz va o‘zbek frazeologik birliklarini qiyosiy o‘rganish esa bu ikki tilning frazeologik tuzilmasini, o‘xshashlik va farqlarini aniqlashga imkon beradi. Bu jarayon til o‘rgatishda juda muhim ahamiyatga ega, chunki frazeologik birliklar nafaqat tilning grammatik, balki uning madaniy va semantik jihatlarini ham o‘z ichiga oladi.

Frazeologiya so‘zi lotin tilidan olingan bo‘lib, "frazeologiya" so‘zi ifodalashni, ya’ni iboralar va birikmalarni tashkil etishni anglatadi. Bu so‘zlarning umumiy ma’nosi, ular turli kontekstlarda ishlatilganda bir xil yoki farqli ma’nolarni keltirib chiqaradi. Frazeologik birliklar o‘z ichiga iboralar, maqollar, idiomalar, falsafiy iboralar va boshqalarni kiritadi. Ular tilni boyitadi va nutqning ko‘proq ifodali bo‘lishiga yordam beradi. Shuningdek, frazeologik birliklar tilni o‘rganishda ijtimoiy va madaniy kontekstni tushunishga yordam beradi, chunki ular tilda faqat so‘zlarning grammatik qoidalarini emas, balki odamlarning turmush tarzini, ma’naviyatini va qarashlarini aks ettiradi.

Ingliz va o‘zbek tillari o‘rtasidagi frazeologik birliklarni qiyoslashda, birinchi navbatda, ikki tilning farqli ravishda shakllangan frazeologik tuzilmalariga e’tibor qaratish zarur. Ingliz tilidagi frazeologik birliklar ko‘pincha ingliz xalqining hayot tarzini, tarixini va madaniyatini aks ettiradi, o‘zbek tilidagi frazeologik birliklar esa o‘z navbatida o‘zbek xalqining milliy an’analari va qadriyatlari bilan bog‘liq. Shunday qilib, frazeologik birliklarning shakllanishi, ularning ishlatilishi va mazmuni har ikki tilda madaniy o‘ziga xosliklar bilan belgilangan.

Har ikkala tilning frazeologiyasi tasvirli iboralar va taqqoslashlardan foydalangan holda ifodalash imkoniyatini kengaytiradi. Masalan, ingliz tilidagi "to spill the beans" (sirni oshkor qilish) va o‘zbek tilidagi "sirni ochish" iboralari o‘xshash ma’no beradi.

Ingliz va o‘zbek tillaridagi frazeologik birliklar ko‘pincha shaxsiy hissiyotlar, emotsiyalarni ifodalashda ishlatiladi. Masalan, ingliz tilida "heart of gold" (yaxshi niyat) va o‘zbek tilida "yuragi oltindan" (yaxshi yurak) iboralar bir xil emotsional qiymatga ega.

Har ikkala tilda ham har doim ishlatiladigan keng tarqalgan frazeologik birliklar mavjud. Misol uchun, ingliz tilidagi "the early bird catches the worm" va o‘zbek tilidagi "erta turib ishlash" iboralarining ma’nosi va tarixi o‘xshash (Kučukov, 2006).

Ingliz tilidagi frazeologik birliklar ko‘pincha anglosakson madaniyatiga xos bo‘lib, ular o‘zining tarixiy va ijtimoiy ahamiyatiga ega. O‘zbek tilidagi frazeologiya esa asosan Markaziy Osiyo va o‘zbek xalqining an’analari bilan bog‘liq. Misol uchun, ingliz tilidagi "to bite the bullet" (qattiq va og‘ir ishni qilish) va o‘zbek tilidagi "pichoqni qattiq tishlash" iboralarining ma’nolari bir xil bo‘lsa-da, bu iboralar har ikki xalqning tarixi va shart-sharoitlariga bog‘liq holda shakllangan.

Ingliz tilida frazeologik birliklar ko‘proq so‘z birikmalariga asoslangan bo‘lsa, o‘zbek tilida ko‘proq so‘zlarning qo‘shilishi yoki so‘zning o‘zgartirilishi orqali frazeologik birliklar hosil bo‘ladi. Ingliz tilida "to hit the nail on the head" iborasi aniq grammatik strukturaga ega, o‘zbek tilida esa "yaxshi ishni qilish" yoki "mo‘ljalga to‘g‘ri yetish" kabi iboralar ko‘proq sintaktik jihatdan o‘zgarib turadi.

   Ingliz va o‘zbek frazeologik birliklarini qiyoslashning muhimligi shundaki, bu til o‘rgatish jarayonida o‘quvchilarga nafaqat grammatik, balki madaniy va ijtimoiy kontekstni ham o‘rgatishga imkon beradi. Frazeologiya tilni o‘rganishda tilning mazmunini, uning ishlatilishini va turli vaziyatlarga mos keladigan nuqtalarni tushunishga yordam beradi. Qiyosiy tahlil orqali o‘quvchilar ikki tildagi o‘xshashliklarni va farqlarni aniqlab, tilni samarali o‘rganishadi.

Qiyosiy tahlil shuningdek, o‘quvchilarga frazeologik birliklarni faqat so‘zma-so‘z o‘rganishning o‘rniga, ularni kontekstga mos ravishda ishlatishga o‘rgatadi. Bu, o‘z navbatida, tilning ifodali kuchini va uning qatlamlarini yaxshi tushunishga yordam beradi. Shuningdek, bu jarayon, o‘quvchilarga madaniyatlararo muloqotni yaxshilashda ham yordam beradi, chunki frazeologik birliklar ko‘pincha tilni va madaniyatni o‘zaro bog‘laydigan ko‘prik vazifasini bajaradi.

Ingliz va o‘zbek frazeologik birliklarining qiyosiy tahlili til o‘rgatish jarayonida juda muhim o‘rin tutadi. Bu tahlil ikki tilning frazeologik tizimlarini tushunishga yordam beradi va o‘quvchilarga to‘g‘ri va madaniy jihatdan to‘g‘ri ishlatiladigan frazeologik birliklarni o‘rgatishga imkon yaratadi. Shuningdek, bu jarayon madaniy o‘ziga xosliklarni, tilning so‘z boyligini va uning ifodalovchi imkoniyatlarini kengaytiradi. Oxir-oqibat, bu frazeologik birliklarni to‘g‘ri va samarali ishlatish, ikki til o‘rtasidagi o‘xshashlik va farqlarni chuqurroq tushunishga yordam beradi.