Ingliz tilini o‘rgatish jarayonida kommunikativ yondashuv til o‘qitish metodikasida muhim o‘rin tutadi. Ushbu yondashuv talabalarning real muloqotda tilni to‘g‘ri va samarali qo‘llay olishlariga yo‘naltirilgan bo‘lib, u grammatik bilimlardan ko‘ra kommunikativ kompetensiyaga katta e’tibor beradi. Ingliz tilida son so‘z turkumini o‘qitishda ushbu yondashuvning nazariy xususiyatlarini aniqlash zarur, chunki bu tilni o‘qitishda o‘quv jarayonining samaradorligini oshiradi. Ushbu maqolada kommunikativ yondashuvning nazariy asosi hamda uning ingliz tilidagi son so‘z turkumini o‘qitishdagi ahamiyati ko‘rib chiqiladi.

Kommunikativ yondashuvning nazariy asoslari XIX asr oxiri va XX asr boshlarida rivojlana boshlagan va til o‘rgatishda tilshunoslik va psixologiya tamoyillariga asoslangan. Ushbu yondashuvning asosiy nazariy asoslari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

Chomskyning til kompetensiyasi va performans nazariyasi. Noam Chomsky tilshunoslikda katta iz qoldirgan olimlardan biri bo‘lib, uning til haqidagi g‘oyalari grammatik va sintaktik tizimlarni o‘rganishga katta hissa qo‘shgan. U kompetensiya va performans tushunchalarini kiritgan bo‘lib, kompetensiya – kishining grammatik qoidalarni bilishi, performans esa – ularning amaliyotda ishlatilishini anglatadi. Bu nazariya til o‘rgatish metodologiyasida hali ham dolzarbdir.

Kompetensiya va performans tushunchalari orqali tilni o‘rganishda kommunikativ kompetensiyaning ahamiyatini tushuntirgan. Kompetensiya – bu kishining ichki bilimlari bo‘lsa, performans – bu bilimlarni amalda qo‘llash jarayonidir. Kommunikativ yondashuv aynan performansga e’tibor qaratadi, ya’ni tilning amaliy qo‘llanishi, lekin bu faqatgina amaliyot bilan cheklanmay, nazariy bilimlar asosida ham qo‘llaniladiymesning kommunikativ kompetensiya nazariyasi.

Dell Hymes tomonidan ilgari surilgan kommunikativ kompetensiya tushunchasi, grammatik kompetensiya bilan cheklanmasdan, madaniy va muloqot kontekstlarini ham o‘z ichiga oladi. Ushbu yondashuvda son so‘z turkumi nafaqat grammatik jihatdan o‘rganilishi, balki ularning muloqotda, kontekstual jihatdan qanday ishlatilishi ham o‘rganilishi nazarda tutiladi. Dell Hymes til o‘rganishda grammatik bilimlardan tashqari, tilni muloqot kontekstida ishlata olish muhimligini ta’kidlagan. Uning kommunikativ kompetensiya tushunchasi til o‘rgatishda zamonaviy kommunikativ yondashuvning nazariy asosidir.

Hymesning Kommunikativ Kompetensiya Nazariyasi: Krashen til o‘rgatishda kirish (input) nazariyasini ilgari surgan, bu til o‘rganish jarayonida talabalar o‘z hozirgi bilim darajasidan bir oz yuqoriroq bilimni olishlari kerakligini ta’kidlaydi. Kommunikativ yondashuv bu nazariyaga mos keladi, chunki talabalar yangi son so‘zlarni qo‘llashni asta-sekin kontekstual ma’noda o‘zlashtiradilar .

Vygotskiyoiyning ijtimoiy rivojlanish nazariyasi: Lev Vygotskiy o‘zining ijtimoiy rivojlanish nazariyasi bilan tilni o‘rganish jarayonining ijtimoiy muloqot orqali rivojlanishini asoslagan. Bu nazariya ham kommunikativ yondashuvda muhim ahamiyatga ega, chunki o‘quvchilar bir-birlari bilan muloqotda tilni yanada samarali o‘rganishadi. Lev Vygotskiyning nazariyasiga ko‘ra, til o‘rgatish jarayonida ijtimoiy muloqot muhim ahamiyatga ega. Kommunikativ yondashuv ham bu tamoyilni hisobga olib, talabalarning birgalikda ishlashi, suhbatlar orqali tilni o‘rganishi va son so‘zlarni muloqotda qo‘llashini nazariy asoslaydi .

Xulosa. Kommunikativning nazariy jihatlari son so‘z turkumini o‘qitishda muhim rol o‘ynaydi. Bu yondashuv Chomsky, Hymes, Krashen va Vygotskiy kabi olimlarning tamoyillari bilan bog‘liq bo‘lib, ularning nazariyalari o‘quvchilarga grammatikani emas, balki tilni muloqotda samarali qo‘llashni o‘rgatishni ta’minlaydi. Ingliz tilida son so‘z turkumini o‘rgatishda bu nazariy tamoyillar o‘quvchilarga tilni amaliyotda samarali qo‘llashlariga yordam beradi.