Har bir til lug‘at tarkibida nomlar alohida qatlamni tashkil etadi. Tilshunoslikning nomlarni o‘rganuvchi bo‘limi onomastika deb atalib, uning ko‘lami nihoyatda kengdir. Tilning har bir onomastik qatlami tarixiy kelib chiqishi, foydalanuvchilarining hayot tarzi, urf-odatlari va hattoki o‘sha mamlakatga xos bo‘lgan tabiiy hodisalardan kelib chiqqan holda tubdan farq qiladi. Insonlar qadim vaqtlardan boshlab o‘zlariga, yashayotgan joylariga nom berishni boshlaganlar.

Aksariyat joy nomlari  hududning geografik joylashuvidan kelib chiqqan holda, uning ko‘zga tashlanib turadigan biror belgisiga ko‘ra nomlangan. Bunda shu hududda joylashgan daryolar, ko‘llar, suv havzalari, tepaliklar, bog‘lar kabi joyga xos belgilar, insonlarni nomlashda esa yashash joyiga, ajdodlarga xoslik, nasl-nasabga ishora qilish an’analari katta o‘rin tutgan. Masalan, O‘zbekiston hududida mavjud daryo, soy, suv, buloq, quduq, ariqlar o‘zbek tilida Zarafshon, Qashqadaryo, Amudaryo, Sirdaryo, Toshbuloq, Oqdaryo, Qorasuv, Bo‘zsuv, Jalolquduq, Beldirsoy, Jarariq kabi joy nomlarining  yuzaga kelishiga sabab bo‘lgan. Yoki hududda mavjud tepaliklar, bog‘lardan kelib chiqib, tepa, bog‘ so‘zlarining qo‘shilishi tufayli Oqtepa, Chinortepa, O‘ratepa, Xirmontepa, Qo‘rg‘ontepa kabi, Yakkabog‘, Bog’ot, Bog’iston kabi ko‘plab atamalar paydo bo‘lgan. O‘zbek tilining keyingi taraqqiyotida hududlarning obodlashishi tufayli joy nomlarining yasalishida obod komponentli Yunusobod, Chinobod, Xonobod, Gulobod, Hamzaobod, Sayhunobod, Komsomolobod, Yangiobod kabi atamalarning yuzaga kelishi keng tus olganini qayd etish mumkin. Insonlarni nomlashda esa yashash joyiga, ajdodlarga xoslikka (masalan, o‘zbek tilida хoji, said, amir, xon, xo‘ja, eshon, qul, bek, begim, zoda, boy kabi so‘zlarni ismlarga qo‘shish; ingliz tilida esa unvonlar yoki maqom ko‘rsatkichlari shaxsiy ismlarda ishlatiladigan holatlar mavjud, masalan, Ser, Lord, Baron, Dyuk, ritsar yoki xonim. Ushbu qo‘shimchalar olijanoblik maqomini, diniy rolni yoki hatto kasbni anglatishi mumkin. Misol uchun, Ser Uinston Cherchill Uinston Cherchillga berilgan ritsarlik unvonini ko‘rsatsa, Diana xonim uning olijanobligiga ishora qiladi. Bundan tashqari, familiyalar ko‘pincha geografik joylashuvlar, kasblar yoki ajdodlar merosidan kelib chiqishi mumkin. Masalan, Smit ingliz tilida keng tarqalgan familiya bo‘lib, tarixan temirchi bo‘lib ishlagan kishini, Lankaster esa Lankaster shahridan kimnidir ko‘rsatishi mumkin. Ijtimoiy rollarni, kasblarni va oilaviy merosni shaxsiy nomlarga kiritish an'anasi onomastikaning ijtimoiy tuzilish va shaxslarning o‘ziga xosligi bilan o‘zaro bog'liqligini ko‘rsatadi. Bunday nomlash konvensiyalari madaniy uzluksizlikni saqlashga yordam beradi va tarixiy amaliyot va ijtimoiy ierarxiyalar haqida tushuncha beradi.

A.V. Superanskaya “Atoqli otlarning umumiy nazariyasi” nomli ishida onomastik qatlamni quyidagi guruhlarga ajratgan:

- antroponimlar;

- zoonimlar;

- toponimlar;

- shamollar va tabiiy hoodisalar nomlari;

- kosmonimlar (fazofiy jimlar va ularning nomlari);

- xronimlar (tarixiy davrlar nomlari);

- bayram kunlari, mashg’ulotlar va kompaniya nomlari;

- turli xil asbob-anjomlar, qurol-aslaha nomlari;

- institut, ofis va kompaniya nomlari,

- transport nomlari;

- fan nuqtayi nazaridan ва yaratuvchilar tomonidan yaratilgan san’at asarlari nomlari (Superanskaya, 1973).

Yuqorida nomlari keltirilgan ushbu onomastik qatlam turlari onomastik ko‘lamning naqadar kengligini ko‘rsatadi, biroq ular bir vaqtning o‘zida barcha tillarga birdek tegishli bo‘lmasligi mumkin. Jumladan, o‘zbek onomastikasining asoschisi E. Begmatov o‘zbek tilining onomastik ko‘lamini quyidagicha tasniflashni taklif etadi (Begmatov, 2013):

(1.1-rasm)

1.1-rasm. Onamastik qatlam ko‘lamlari

Rasmdan ko‘rinadiki, onomastik ko‘lam nihoyatda keng bo‘lib, uning tarkibiga kichik ko‘lamchalar ham kiradi. O‘zbek tilida nomlarning onomastik ko‘lami  bo‘yicha tadqiqot olib borgan Y. Avlakulov boshqa ko‘p tilshunos olimlar kabi o‘zbek tili onomastik ko‘lamini asosiy 3 qismga ajratgan bo‘lsa ham (makroko‘lam, mikroko‘lam, boshqa kichik guruxlar), ularga tegishli nomlarni o‘rganuvchi bo‘limlarni yanada kengroq tasnifiy guruhlarga ajratadi :

antroponimlar (ismlar, laqablar, familyalar, otaismlar, otasining ismi, onasining ismi, eponimlar, taxalluslar, genonimlar);

zoonimlar (giponimlar, bisonimlar, ornitonimlar);

kosmonimlar (marsionimlar, merkuronimlar, vernusonimlar, selenonimlar);

toponimlar (oykonimlar, komonimlar, urbanonimlar, agronimlar, nekronimlar, terronimlar, regionimlar, dromonimlar, xoronimlar, drimonimlar, insuloninlar);

gidronimlar (botionimlar, gelonimlar, limnonimlar, ligonimlar, okeanonimlar, potamonimlar, speleonimlar, katomonimlar, glyasionimlar);

ideonimlar (ktematonimlar, dokumentonimlar, xrononimlar, geoptonimlar, gemeronimlar, biblionimlar, artionimlar, musiqa asarlariga aloqador atoqli otlar) (Avlakulov, 2019).

Lekin yuqorida keltirilgan o‘zbek tili onomastik qatlamining tasniflari muvaqqat hisoblanadi, сhunki onomastik qatlam muntazam yangilanib boraveradi. Bu o‘rinda shuni ta’kidlash kerakki, onomastik bo‘limlar orasida o‘zaro aloqadorlik mavjud bo‘lib, ushbu aloqadorlik, avvalo, turdosh va atoqli otlar o‘rtasidagi o‘zaro bog’liqlikda kuzatiladi. Masalan, tesha (turdosh ot) – Tesha (boy) (shaxs ismi), muhabbat (turdosh ot) – Muhabbat (ism), quvondik (fe’l) – Quvondiq (ism) va hokazo. Bu xususiyatlarni o‘zbek tilidagi shaxs ismlari misolida ko‘rib chiqadigan bo‘lsak, bugungi kunda o‘zbek tilida antroponimlar ijtimoiy funksiyasining tobora kengayib borayotganini kuzatish mumkin.

Bugungi kunda shaxs ismlari asosida:

shahar va qishloqlar nomlari: o‘zb. Navoiy, Beruniy, Hamzaobod, Xo‘jaqishloq, Eshonguzar, Xo‘jaobod, Yunusobod, Bekobod, Oyimqishloq, Yusufxona; ingl. Washington, Lincoln, Jefferson city, Columbus, Madison, Florence, Dickens, Newton, Milton, Byron.

tumanlar nomlari: o‘zb. Sharof Rashidov, Akmal Ikromov, Beruniy, Navoiy, Chust, Zangiota; ingl. Lincolnshire, Clinton Hill, Queen Anne, Franklin District, King William District, Elizabeth District.

ko‘cha va xiyobonlar nomlari: o‘zb. Alisher Navoiy ko‘chasi, Amir Temur xiyoboni, Bobur parki, Sakkokiy ko‘chasi, Koshg‘ariy ko‘chasi, Islom Karimov ko‘chasi, Abdulla Qodiriy ko‘chasi, Ulug’bek bog’I; ingl. Wellington Street, Churchill Avenue, Lincoln Road, Roosevelt Avenue, Darwin Street, Victoria park, Shakespeare Park, Jefferson Park, Abraham Lincoln Memorial Park.

teatr va mahalla nomlari: o‘zb. Muqimiy teatri, Hamid Olimjon teatri, Abdulla Qahhor mahallasi, Bobur mahallasi, Muqimiy mahallasi, Cho‘lpon teatri, Furqat teatri, Alisher Navoiy opera va balet teatri, Abror Hidoyatov nomli drama teatri; ingl. Shakespeare theatre, Barrymore Theatre, Garrick Theatre, Richard Rodgers Theatre, Victoria Ward, King William’s Town, Churchill Gardens.

ta’lim muassasalari va masjidlar nomlari: o‘zb. Al-Xorazmiy, Abdulla Qodiriy maktabi, Sodiqskul, Islom Karimov masjidi, Suzuk ota, Temuriylar Akademiyasi, Cho‘lpon litseyi, Navoiy nomidagi til va adabiyot universiteti, Amir Temur maqbarasi, Bahouddin Naqshband ziyoratgohi, Qaffol Shoshiy mozori; ingl. Yale University, Harvard University, Oxford’s Churchill College, Stanford University, St. Paul’s Cathedral, St, Mary’s Church, St. Thomas Cathedral, St, John’s Abbey, St. Peter’s Basilica, St. George’s Chapel.

do‘konlar va kafelar nomlari: o‘zb. Mohlaroyim, Svetlana, Afro‘z, Alpomish, E'zoz, Sultonsaroy, Dilbar, Nilufar, Nafosat, Go‘zal; ingl. Starbucks, Tiffany’s Café, La Duree, Tim Hortons, Pete’s Coffee, Ben & Jerry’s, John Lewis kabilar yuzaga kelganini ko‘rish mumkin. Eng e'tiborlisi, ushbu joylar nomlari xalq tomonidan shaxs ismlari bilan muhrlangan va metonimik birlik sifatida qo‘llanadi. Antroponimlarning toponimlar sifatida qo‘llanishlari shaxs otlarining ijtimoiy funksiyalarining kengayib borayotganini va onomastik qatlam guruhlari o‘rtasida o‘zaro aloqadorlik borgan sari kuchayib borayotganini, ko‘rsatadi. Bu holatni ingliz tili misolida ham ko‘rish mumkin. Hozirgi kunda joy nomlari ko‘pincha nafaqat geografik joylashuvning belgisi, balki tarixiy, madaniy yoki siyosiy ahamiyatga ega belgilar sifatida ham xizmat qiladi. Toponimlarda shaxsiy ismlardan foydalanish taniqli shaxslarning hissalarini ta’kidlash, muhim voqealarni yodga olish va milliy yoki mahalliy o‘ziga xosliklarni mustahkamlash maqsadlarida ishlatilishi mumkin. Masalan, shaharlar, ko‘chalar va muassasalar ko‘pincha taniqli tarixiy shaxslar nomi bilan ataladi: Vashington, Kolumbiya, Jorj Vashington nomidagi yoki Qirolicha Viktoriya nomidagi toponimlar. Ushbu nomlar ham ijtimoiy, ham madaniy ma’nolarga ega bo‘lib, bu joyni u nomlangan shaxsning merosi bilan bog'laydi. Shunday qilib, shaxsning nomini berish harakati, shuningdek, jamiyatning qadriyatlari va intilishlarining aksi, shuningdek, jamoaviy xotira tuyg'usini mustahkamlash vositasi bo‘lib xizmat qilishi mumkin.

Bundan tashqari, ushbu nomlash amaliyoti onomastikaning (ismlarni o‘rganish) turli xil ijtimoiy funksiyalar, shu jumladan siyosat, ta’lim, tijorat va din bilan o‘zaro ta’sirini ko‘rsatadi. Toponimiyada antroponimlarning doimiy ishlatilishi, shuningdek, jamoat va madaniy maydonlarni shakllantirishda shaxsiy identifikatsiyaning ahamiyati ortib borayotganidan dalolat beradi. Shaxsiy ismlar va joy nomlari o‘rtasidagi munosabatlar yanada murakkablashdi, joy nomlari nafaqat geografik identifikatorlarga, balki kuch, meros va jamoaviy o‘ziga xoslik belgilariga aylandi.

  Ushbu tadqiqot o‘zbek va ingliz onomastika sohasidagi o‘zaro aloqadorlik va dinamik taraqqiyotlar, shaxs nomlari va geografik nomlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar nomlash amaliyotida ijtimoiy qadriyatlar va madaniy merosning ko‘zgusi bo‘lib xizmat qilishini ko‘rsatadi. Bu borada olib borilgan tahliliy ishlar shuni ko‘rsatadiki, antroponimlar toponimlar sifatida ishlatilganda, tarix, madaniyat va jamiyat o‘ziga xosligining ramziga aylanadi va bu uning shaxs nomining identifikatori sifatidagi asl funksiyasidan ustun turadi. O‘zbekcha va inglizcha shaxs nomlarini nomlash an'analari buyuk ajdodlar, taniqli shaxslarni hurmat qilish va tarixiy voqealarni xotirlash tendensiyasini ilgari surish birga bilan birga har bir tilning o‘ziga xos lingvistik va madaniy xususiyatlarini aks ettiradi. Ularni qiyosiy o‘rganish va tahlil qilish til onomastik sohasining, xususan antroponimlarning dinamik va ko‘p qirrali tabiatiga oydinlik kiritib, ushbu tadqiqot ismlar jamoaviy xotirani, madaniy o‘ziga xoslikni va tarixiy uzluksizlikni qanday shakllantirishi va aks ettirishini chuqurroq tushunishga yordam beradi. Shuningdek, u globallashgan dunyoda nomlarning rivojlanayotgan ijtimoiy-siyosiy funksiyalari bo‘yicha qo‘shimcha tadqiqotlar o‘tkazish zarurligini ta’kidlaydi. Topilmalar madaniy merosni himoya qilish va madaniyatlararo hamjihatlikni rivojlantirish vositasi sifatida nom berish an'analarini saqlash va o‘rganish muhimligini ta’kidlaydi.